Του Βιττόριο Χατζηαντωνίου

Η αξία της ελληνικής μυθολογίας

Η Ελληνική Μυθολογία είναι κάτι παραπάνω από απλές ιστορικές αφηγήσεις που κινούνται στα όρια της
φαντασίας. Στη σημερινή κοινωνία, πολλοί λανθασμένα την κατατάσσουν στην κατηγορία των
«χαζομάρων» και των «παραμυθιών».

Όμως, μύθος – με πολύ απλά λόγια – σημαίνει: η αφήγηση μιας πραγματικής ιστορίας μέσω προφορικού
λόγου, που έχει ως στόχο τη μάθηση και τη μύηση του ανθρώπου.

Ο μύθος προέρχεται από τη λέξη μυώ, εξού και η «μύηση». Αν δώσουμε λίγη περισσότερη προσοχή στη
λέξη μύθος, διαπιστώνουμε άμεσα τη σχέση του με τις εννέα θεές του χορού, τις Μούσες: ποίηση,
μουσική, χορός, θέατρο, ιστορία, αστρονομία, σοφία κ.ά. – η αρχή ενός πολιτισμού!

Οι εννέα Μούσες και η σημασία των ονομάτων τους:

Καλλιόπη: Από το κάλλος και όψη – «αυτή που έχει καλή όψη». Μούσα της Επικής και
Ηρωικής Ποίησης, από την οποία εμπνεόταν και την οποία επικαλείτο ο Όμηρος. Η μεγαλύτερη
και πιο σεβαστή από τις Μούσες.

Κλειώ: Από το κλέος (=δόξα). Η Μούσα της Ιστορίας.

Ευτέρπη: Από το ευ + τέρπω (=καλώς τέρπω, ευχαριστώ). Η Μούσα της Αυλητικής τέχνης.

Τερψιχόρη: Από το τέρπω + χορός (=τέρπουσα δια του χορού). Η Μούσα της Λυρικής Ποίησης,
αρχικά του Χορού.

Ερατώ: Από το έρως. Η Μούσα του Υμεναίου (γάμου) και της Ερωτικής Ποίησης.

Μελπομένη: Από το μέλπω (=μελωδώ) + μένος. Η Μούσα της Τραγωδίας.

Θάλεια: Από το θάλλω (=ανθίζω, βλασταίνω, ακμάζω). Η Μούσα της Κωμωδίας.

Πολύμνια: Από το πολύς + ύμνος. Η Μούσα των Ιερών Ύμνων.

Ουρανία: Από το ουρανός. Η Μούσα της Αστρονομίας.

Διαβάζοντας τα ονόματά τους, αντιλαμβανόμαστε τη γνώση που μας μεταδίδουν. Σύρουν τον χορό και
μας μαθαίνουν (μύθο).

Επάνω στις Μούσες, με λίγα λόγια, είναι βασισμένος ο Ελληνισμός – με ό,τι αυτό συνεπάγεται:
πολιτισμό, τέχνες, φιλοσοφία, επιστήμη. Έτσι λοιπόν, ο μύθος – πολύ επιφανειακά – είναι το μέσο, το
εργαλείο μύησης ενός ανθρώπου στη γνώση.

Ερμηνεύοντας έναν άθλο του Ηρακλή

Αφού γνωρίζουμε ότι ο μύθος μας μυεί και μας διδάσκει, θα αναλύσω από μια διαφορετική σκοπιά έναν
άθλο του Ηρακλή. Θα σταθώ σε δύο-τρία σημεία του που, φαινομενικά, μοιάζουν με ψεύτικη και
παραμυθένια ιστορία, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι.

Η άποψη ότι η Ελληνική Μυθολογία είναι αποκυήματα της φαντασίας της τότε εποχής υπάρχει διότι δεν
μάθαμε να σκεφτόμαστε «Ελληνικά». Και δεν σκεφτόμαστε Ελληνικά, γιατί δεν ξέρουμε τι σημαίνουν οι
λέξεις που διαβάζουμε.

Ο Ηρακλής και τα Χρυσά Μήλα των Εσπερίδων

Ο Ηρακλής και τα Χρυσά Μήλα των Εσπερίδων είναι ο ενδέκατος άθλος που του πρόσταξε ο βασιλιάς
της Τίρυνθας, Ευρυσθέας.

Στο σημείο αυτό, συναντάμε τον τιμωρημένο Άτλαντα, ο οποίος – με εντολή του Δία – ήταν
καταδικασμένος να κρατά στους ώμους του το φορτίο του ουρανού.

Ο διάλογος είναι γνωστός:

Ο Άτλαντας ρωτά: «Τι ζητάς, άνθρωπε, σ’ αυτό το μέρος;»

Ο Ηρακλής του εξηγεί και τον παρακαλεί να τον βοηθήσει να αποκτήσει τα μήλα των
Εσπερίδων.

Ο Άτλαντας δέχεται, με την προϋπόθεση ότι ο Ηρακλής θα κρατήσει για λίγο τον ουρανό.

Ο Άτλαντας φέρνει τα μήλα, αλλά αρνείται να πάρει ξανά τη θέση του.

Ο Ηρακλής, με πονηριά, τον πείθει να κρατήσει τον ουρανό «μόνο για λίγο» ώστε να βρει ένα
μαξιλάρι, και τελικά φεύγει με τα μήλα.

Συμβολισμός του Άτλαντα και του ανθρώπινου σώματος

Ο «Άτλας» ονομάζεται και ο πρώτος σπόνδυλος που βρίσκεται στον αυχένα. Αυτός κρατά το κεφάλι στη
θέση του, όπως ο μυθικός Άτλαντας κρατούσε τον ουρανό.

Το καθήκον του Άτλαντα και ο ρόλος του αντικατοπτρίζεται και στο όνομά του: συγγενεύει με το επίθετο
«αταλάντευτος» (=στερεός, ανθεκτικός, αυτός που υπομένει βάρη). Λόγω της θέσης του, έχει απέραντη
«σοφία» και οικουμενική σημασία, αφού από εκεί περνούν όλοι οι νευρώνες προς το υπόλοιπο σώμα.

Τα Χρυσά Μήλα – μια διαφορετική ερμηνεία

Μήπως τα Χρυσά Μήλα των Εσπερίδων είναι η ικανότητα ομιλίας και σκέψης ενός ανθρώπου;
Και γιατί «χρυσά»;

Το χρυσό αντικατοπτρίζει πάντα κάτι θεϊκό. Έτσι, για να αποκτήσει ο άνθρωπος λογική, σοφία , τη θεϊκή
του φύση, πρέπει να αποκτήσει τα Χρυσά Μήλα των Εσπερίδων.

Μόνον ο Άτλας μπορεί να τα «κλέψει», γιατί αυτός κρατά τον ουρανό – δηλαδή το κεφάλι του ανθρώπου
– και μέσα από αυτόν περνούν όλα τα νευρικά σήματα.

Ίσως λοιπόν ο «υπερφυσικός» Άτλαντας να μην είναι φανταστικός, αλλά να εκφράζει μια επιστημονική
γνώση για τη φυσιολογία του ανθρώπου.

Μήπως η μυθολογία είναι επιστήμη;

Αν δούμε τους μύθους από αυτή τη σκοπιά, μήπως η Ελληνική Μυθολογία θα μπορούσε να έχει – ή να
είχε – τον ρόλο μιας «επιστημονικής εγκυκλοπαίδειας» της τότε εποχής;