ΤΟΥ Ν.Π.
Στο σπίτι που μέναμε, όταν ήμουν μικρός, το σαλόνι επικοινωνούσε με την κουζίνα με μια ξύλινη πόρτα που στο πάνω μέρος της είχε ένα τζάμι. Τη νύχτα, όπως καθόμασταν γύρω από τη σόμπα με τα πουριά, η μητέρα μου για να με ταΐσει ή για να με συνετίσει μου έδειχνε το σκοτεινό τζάμι της κουζίνας και μου έλεγε «το μάτι, βλέπεις το μάτι;», υπονοώντας πως κάποιος κρύβεται από πίσω του.
Κι εγώ φοβόμουν και έτρεμα και χωνόμουνα στην αγκαλιά της.
Ήταν τότε που η μητέρα μου, με πανεπιστημιακές σπουδές –είχε τελειώσει την τρίτη Δημοτικού με άριστα– και συλλάβιζε, μου διάβαζε παραμύθια και ιστορίες από περιοδικά της εποχής εκείνης, Ρομάντζο, Βεντέτα, Πάνθεον.
Μια από τις ιστορίες που θυμάμαι, λίγο περίεργη, αστυνομική, φανταστική, ήταν οι Ιστορίες της Ανατολής. Μας τις διάβαζε η μητέρα μου τις ακούγαμε κι εμείς με τα μάτια γουρλωμένα και με την τριχούλα κάγκελο.
Και στην Αγκάθα Κρίστι άρεσαν πολύ τα παραμύθια, που της διάβαζαν οι γονείς της και από πέντε χρόνων έμαθε να διαβάζει για να μπορεί να αποστηθίζει τις ιστορίες.
Την ίδια περίοδο, τέλη δεκαετίας του ΄60, ακούγαμε και της αστυνομικές ιστορίες, κάθε Πέμπτη στο τρίτο πρόγραμμα, του Νίκου Φώσκολου.
Μυστήριο, αγωνία, φόβος.
Να το τρίπτυχο του αστυνομικού μυθιστορήματος.
Τι ασκεί αλήθεια τόση γοητεία στο αστυνομικό μυθιστόρημα;
Σκεφτόμουν πως μας αρέσει ίσως επειδή έχει όλα τα στοιχεία μιας ζωής που δεν ζούμε.
Στα αστυνομικά δεν υπάρχει κανονικότητα.
Οι ήρωες δεν ξυπνούν κάθε πρωί και πάνε στη δουλειά τους, για να επιστρέψουν στο σπίτι, να δουν τηλεόραση ή να βγουν μια βόλτα έξω.
΄Η μάλλον, κι εδώ έτσι είναι μέχρι που συμβαίνει κάτι αναπάντεχο που ανακόπτει την καθημερινότητα, που ανατρέπει τη ζωή του ήρωα.
Είναι η έκπληξη, το ξαφνικό, αλλά και το βίαιο και τα μυστήριο.
Αυτός είναι και ο κανόνας, η συνταγή του μυθιστορήματος.
Όπως στο ερωτικό ένας αγαπάει μία και παρεμβάλλονται εμπόδια, έτσι κι εδώ.
Γίνεται ένας φόνος, ένα έγκλημα, διασαλεύεται η τάξη.
Θα πρέπει να βρεθεί ο δολοφόνος και να πληρώσει. Η αίσθηση του δικαίου. Η δικαιοσύνη. Όποιος κάνει κακό θα πρέπει να πληρώνει το αντίτιμο.
Μην βλέπετε που ρίχνουμε τόνους νερό στο κρασί της δικαιοσύνης και χάνεται η καθαρότητα. Το έγκλημα, σύλληψη, ένοχος, καταδίκη γίνεται ή έγκλημα, σύλληψη, ένοχος, αθώωση. Εκτός αν δεν έχει μέσον ο δολοφόνος…
Αλλά και πάλι τι ενδιαφέρον να έχει μια ιστορία με έγκλημα και άμεση σύλληψη;
Αν ξέρουμε από την αρχή τον δολοφόνο, κανένα ενδιαφέρον, σκασίλα μας η δικαιοσύνη.
Εκεί μπαίνει ο συγγραφέας που συνήθως, πριν αποκαλύψει ποιος έβαλε το μαχαίρι στον λαιμό της κοπέλας, ενοχοποιεί τους πάντες.
Εγώ πάντα θεωρούσα από την πρώτη στιγμή πως δολοφόνος ήταν ο ίδιος ο επιθεωρητής που αναλάμβανε την υπόθεση.
Μετά είναι και το θέμα του κινήτρου.
Γιατί τη σκότωσε; Τι σχέση είχε μαζί της;
Αν σκότωσε ένα τυχαίο πρόσωπο, κάποια που περνούσε από μπροστά του και δεν του άρεσε το βλέμμα της, δεν θα βρεθεί ποτέ ο δολοφόνος.
Συνήθως κάποιος σκοτώνει γιατί τον απάτησε, για οικονομικές διαφορές, γιατί τσακώθηκαν, για φυλετικούς λόγους ή συγκεκριμένη ιδεολογία.
Χωρίς κίνητρο δεν υπάρχει έγκλημα.
ΛΙΓΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΥΡΓΩΝ
Πάνω σε αυτά πατούν ο Αμερικανός ντετέκτιβ Λιου Άρτσερ, ένα βήμα πριν τους σύγχρονους μετρ του είδους ο Τζέιμς Ελρόι που με την τετραλογία του Λος Άντζελες κατάφερε πολύ γρήγορα να καθιερωθεί ως κλασικός της αστυνομικής λογοτεχνίας, ο Σέρλοκ Χολμς του Άρθουρ Κόναν Ντόυλ, ο Ηρακλής Πουαρό και η Μις Μαρπλ, ήρωες οι δύο τελευταίοι της Άγκαθα Κρίστι.
Η Αγκάθα Μαίρη Κλαρίσα Μίλερ γεννήθηκε το 1890 στην Αγγλία και της άρεσαν πολύ τα παραμύθια που έλεγαν τότε οι γονείς στα παιδιά τους και από πέντε χρόνων έμαθε να διαβάζει για να μπορεί να αποστηθίζει τις ιστορίες.
Το 1919 έκανε το ντεμπούτο της στα γράμματα με το βιβλίο: «Το μυστήριο πρόβλημα στο Στάιλς».
Εκεί κάνει την παρθενική του εμφάνιση ο ευφυής ντετέκτιβ, Ηρακλής Πουαρό, ο οποίος θα πρωταγωνιστήσει σε περισσότερες από 35 αστυνομικές ιστορίες.
Η Κρίστι εμπνεύστηκε τον χαρακτήρα του Βέλγου ερευνητή κατά τη διάρκεια του Πολέμου. Στον Πρώτο Παγκόσμιο, πολλοί Βέλγοι πολίτες για να σωθούν και να αποφύγουν τις συνέπειες του πολέμου, πήγαν στην Αγγλία ως πρόσφυγες.
Ο Βέλγος συγγραφέας Ζορζ Σιμενόν (1903-1989) θεωρείται από τους κορυφαίους του αστυνομικού μυθιστορήματος. Από την πέννα του γεννήθηκε ο επιθεωρητής Ζιλ Μεγκρέ που δρούσε στο Παρίσι.
Είχε ενδιαφέρον ο ίδιος ο συγγραφέας που όχι μόνο έγραψε 200 έργα, από τα οποία στα 84 πρωταγωνίστησε ο επιθεωρητής Ζιλ Μεγκρέ, αλλά και υπήρξε κοσμοπολίτης, έζησε μια περιπετειώδη και γεμάτη ζωή. Στην αυτοβιογραφία του κόμπαζε ότι είχε κάνει έρωτα με 20.000 γυναίκες.
Την ίδια χρονική περίοδο υπήρξε και ο δικός μας, ο Γιάννης Μαρής (1916-1979), δημοσιογράφος και συγγραφέας, που θεωρείται ο πατέρας του αστυνομικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα και δημιουργός του θρυλικού Γεώργιου Μπέκα, χάρισε στην ελληνική λογοτεχνία έναν ήρωα εφάμιλλο του επιθεωρητή Μεγκρέ.
Τέλος, ας μην ξεχάσουμε και τον επιθεωρητή Κλουζό με τον περίφημο Πήτερ Σέλλερς.