Του Βιττόριο Χατζηαντωνίου

Από την αρχαιότητα, η σωματική, νοητική, γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη ενός παιδιού είχε
καθοριστικό ρόλο στην κοινωνία. Ήδη τότε είχαν αντιληφθεί την παιδαγωγική αξία του παιχνιδιού: μέσα
από αυτό, το παιδί αναπτύσσει δεξιότητες, μαθαίνει να αλληλεπιδρά με άλλα παιδιά, καλλιεργεί τη
δημιουργικότητα και τη φαντασία του, ωριμάζει και εφαρμόζει στην πράξη όσα μαθαίνει.
Ο Πλάτωνας τόνιζε ότι το παιχνίδι αποτελεί σπουδαίο μέσο αγωγής. Καλλιεργεί την πειθαρχία και την
υπακοή σε κανόνες, περιορίζει τη βία και την τυφλή ανταγωνιστικότητα, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση
ήθους.
Το παιχνίδι μυεί το παιδί στη λύση προβλημάτων και στην ολοκλήρωση έργων που θα συναντήσει και ως
ενήλικας. Το προετοιμάζει, το διδάσκει και του μαθαίνει πώς να «επιβιώνει» στον κόσμο.

Παιχνίδια στην Αρχαία Ελλάδα
Υπήρχε μεγάλη ποικιλία, ατομικών και ομαδικών, με ή χωρίς αντικείμενα. Πολλά παίζονται ακόμη και
σήμερα:
Χαλκή μυία (τυφλόμυγα)
Αμπάριζα
Ακινήτιδα (αγαλματάκια)
Πεντάλιθα (πεντόβολα)
Αποδιδρασκίνδρα (κρυφτό)
Πλαγγόνες (κούκλες)
Πλαταγή (κουδουνίστρα)
Τροχήλατα ζωάκια (π.χ. αλογάκι)

Το άθυρμα
Στα αρχαία ελληνικά, το παιχνίδι –και ειδικά το αντικείμενο με το οποίο παίζει ένα παιδί– ονομαζόταν
άθυρμα. Προέρχεται από το ρήμα αθύρω («παίζω, διασκεδάζω»).
Τα άθυρμα κατασκευάζονταν από πηλό, οστά ζώων, ελεφαντόδοντο, δέρμα, ξύλο, μέταλλο, κερί ή
ύφασμα. Η παραγωγή γινόταν σε εργαστήρια κοροπλαστικής. Από τον 5ο αιώνα π.Χ. χρησιμοποιούσαν
μήτρες για να πλάθουν παιχνίδια, τα οποία έπειτα ξήραιναν, επικάλυπταν με λευκό επίχρισμα, έψηναν και
χρωμάτιζαν.

Κατηγορίες αρχαίων παιχνιδιών
Πλαταγή (κουδουνίστρα)
Κατασκευασμένη κυρίως από πηλό, με χάντρες ή βότσαλα στο εσωτερικό για ήχο. Ήταν το πρώτο δώρο
που έπαιρνε ένα παιδί, μαζί με ζωόμορφα αγγεία-μπιμπερό.

Πλαγγόνα (κούκλα)
Αγαπημένο παιχνίδι των κοριτσιών, σε δύο μορφές:
Στατική-καθιστή: Πήλινη, ζωγραφισμένη ή ντυμένη με υφασμάτινα ρούχα.
Νευρόσπαστη: Με κινητά άκρα.
Υπήρχαν και «αντρικές» πλαγγόνες, σε μορφή πολεμιστή. Συνοδεύονταν από μινιατούρες επίπλων
και σκευών.

Αμαξάκια και τροχήλατα ζωόμορφα
Τα αγόρια λάτρευαν τα δίτροχα και τετράτροχα αμαξάκια. Κάποιες φορές τα έσερναν σκύλοι ή τα παιδιά
μεταξύ τους. Δημοφιλή ήταν και τα τροχήλατα αλογάκια με χαλινάρι.

Στρόμβος (σβούρα)
Παιχνίδι επιδεξιότητας, σε διάφορα σχήματα και μεγέθη.
Ιυγξ (γιογιό)
Δίσκος με τρύπες και περασμένη κλωστή. Με ρυθμικό τέντωμα, ο δίσκος περιστρεφόταν.

Αστράγαλοι
Κατασκευασμένοι από τα κότσια προβάτων. Χρησιμοποιούνταν σε διάφορα παιχνίδια, όπως τα πεντάλιθα
ή το «αρτιάζειν» (μαντεψιά μονών-ζυγών).

Ζάρια – Πεσσοί
Κύβοι με σημεία από 1 έως 6, κατασκευασμένοι από ελεφαντόδοντο, πηλό, οστά, χαλκό ή πολύτιμα
μέταλλα. Δημοφιλή κυρίως στους άνδρες, ανήκαν στα τυχερά παιχνίδια.