Κίνημα DADA

Το κίνημα Dada (ή Νταντά) ήταν ένα πρωτοποριακό καλλιτεχνικό και λογοτεχνικό ρεύμα που γεννήθηκε γύρω στο 1916 στη Ζυρίχη, εν μέσω του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήταν αντι-καλλιτεχνικό, αντι-λογικό και αναρχικό στη στάση του, καθώς στόχος του δεν ήταν η δημιουργία “όμορφης τέχνης”, αλλά η ανατροπή κάθε καθιερωμένης αξίας και αισθητικής.

Η Φιλοσοφία του DADA

Το Dada δεν ήταν απλώς ένα καλλιτεχνικό ρεύμα — ήταν μια υπαρξιακή κραυγή αγανάκτησης απέναντι σε έναν κόσμο που βυθιζόταν στον παραλογισμό του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι ντανταϊστές δεν επιχείρησαν να φτιάξουν μια νέα τέχνη. Αντίθετα, ήθελαν να διαλύσουν την ίδια την έννοια της τέχνης, όπως αυτή υπήρχε μέχρι τότε.

Κεντρικές Αρχές

1. Αντι-λογική
   Αν ο “ορθολογισμός” των κοινωνιών οδηγεί στον πόλεμο και στην καταστροφή, τότε η τρέλα είναι πιο ειλικρινής από τη λογική.
2. Άρνηση κάθε αξίας
   Δεν υπάρχουν “ιερά” στη τέχνη ή στη ζωή. Οτιδήποτε μπορεί να γίνει έργο τέχνης: ένα ουρητήριο, ένα τυχαίο κομμάτι χαρτί, μια κραυγή.
3. Τυχαιότητα ως δημιουργική δύναμη
   Ποιήματα δημιουργούνται από λέξεις κομμένες σε χαρτάκια και τραβηγμένες στην τύχη. Ο έλεγχος και ο προγραμματισμός θεωρούνται ψευδαισθήσεις.
4. Προβοκάτσια και αναστάτωση
   Οι ντανταϊστές δεν ήθελαν να αρέσουν. Ήθελαν να ενοχλήσουν. Να αναγκάσουν τον θεατή να αντιδράσει, ακόμη και με θυμό.
5. Η Τέχνη ως πράξη και όχι ως αντικείμενο
   Η τέχνη δεν είναι κάτι που βλέπεις, αλλά κάτι που συμβαίνει. Ένα σκάνδαλο, ένας ήχος, μια απροσδόκητη χειρονομία, όλα είναι τέχνη.

---

Το Dada με μια φράση πίστευε: ότι «Τίποτα δεν έχει νόημα, άρα είμαστε ελεύθεροι να φτιάξουμε το δικό μας».

Το Dada ήταν η απόλυτη ελευθερία. Μια διαμαρτυρία με μορφή παιχνιδιού. Μια φιλοσοφική βόμβα τυλιγμένη σε γέλιο.

---

Βασικά χαρακτηριστικά του Dada

• Άρνηση της λογικής και του ορθολογισμού – Αντιδρούσε στον πόλεμο και στην κοινωνία που τον γέννησε.
• Χρήση τυχαιότητας (π.χ. ποιήματα κομμένα και συναρμολογημένα τυχαία).
• Collage, photomontage και ready-made αντικείμενα – Ο Marcel Duchamp, με το “Σιντριβάνι” (ένα ουρητήριο ως έργο τέχνης), είναι εμβληματικό παράδειγμα.
• Προκλητικότητα και σαρκασμός – Οι καλλιτέχνες προκαλούσαν το κοινό τους επίτηδες.

---

Σημαντικές μορφές

• Tristan Tzara – ποιητής και θεωρητικός του Dada.
• Marcel Duchamp – εικαστικός και ειρωνικός αποδομητής της τέχνης.
• Hans Arp, Hugo Ball, Emmy Hennings, Francis Picabia.

---

Πατέρας του σουρεαλισμού και του performance art

Το Dada μπορεί να θεωρηθεί πατέρας του σουρεαλισμού, της εννοιολογικής τέχνης και πολλών σύγχρονων ρευμάτων όπως το performance art, ακόμη και του punk.

Σλόγκαν Dada-style

• “Αν η λογική δεν σε βολεύει, πέτα την στο πλυντήριο και βάλε πρόγραμμα παράνοια.”
• “Τέχνη είναι ό,τι λες ότι δεν είναι”
• “Ζήτω το τίποτα! Κάτω τα πάντα”
• “Πίνω τον καφέ μου με ψαλίδι, γιατί έτσι”

---